Psychoanaliza w cieniu wojny i Zagłady

W książce Psychoanaliza w cieniu wojny i Zagłady zostają po raz pierwszy opowiedziane nieznane do tej pory losy polsko-żydowskich psychoanalityków, psychiatrów i ich pacjentów w czasie drugiej wojny światowej i zagłady. Jednych z nich zamordowano, inni wyemigrowali, tylko nieliczni zaś, którzy przeżyli, pozostali w kraju. W wyjątkowym dialogu bez wzajemnych uprzedzeń i odruchów obronnych polscy i niemieccy historycy, filozofowie, psychiatrzy i psychoanalitycy stawiają pytanie, jak dzisiejsze społeczeństwo w Polsce zmaga się z traumami tego czasu: z Zagładą Żydów, z wyniszczeniem mieszczaństwa i inteligencji, ze skutkami masowych przesiedleń po drugiej wojnie światowej, z prześladowaniami okresu stalinowskiego.

Czy te traumatyczne doświadczenia, które fundamentalnie zmieniły strukturę polskiego społeczeństwa, zostały przepracowane? Jak wiemy, destrukcyjne efekty traumy związane z doświadczeniem zabijania, byciem świadkiem, utratą bliskich, poczuciem winy i wstydu trwają dalej za murem budowanym z fantastycznych narracji obronnych, zaprzeczenia i milczenia. Wraz z tymi formami obrony są one nieświadomie przekazywane kolejnym pokoleniom. Nieprzepracowana trauma przeradza się w strach i agresję wobec inności i obcości. Dlatego mimo że od czasów wojny minęło z górą siedemdziesiąt lat, polskie społeczeństwo czeka nadal trudne zadanie kulturowe. Musi ono uporać się ze swoimi mitami o niezłomnym heroizmie, o byciu tylko niewinną ofiarą, które od czasów rozbiorów kształtowały polską tożsamość. W realizacji tego zadania istotną rolę może odegrać psychoanaliza z jej oświeceniowym postulatem pobudzania krytycznego myślenia, które jest w stanie przejść przez proces żałoby.