Diagnoza i terapia to działania uwarunkowane nauczycielskimi kompetencjami mieszczącymi się w obszarze metakompetencji - związanych ze zdolnością do uczenia się i refleksji oraz umiejętnością radzenia sobie w zmieniających się warunkach. Bycie kompetentnym nauczycielem diagnostą, nauczycielem terapeutą oznacza efektywne działanie w nieprzewidywalnych, nowych sytuacjach edukacyjnych, czyli im kompetencyjność nauczyciela jest wyższa, tym jakość jego pracy również.
Kompetencje diagnostyczne i terapeutyczne przejawiają się w interakcjach nauczyciel - dziecko/uczeń wyrażanych dążeniem do osiągania wspólnych celów, które sprzyjają wsparciu i stymulacji psychofizycznego rozwoju osoby. Dodatkowo stanowią fundament działań podejmowanych na rzecz dzieci o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych, by zapewnić im warunki służące rozwojowi potencjału oraz przygotowaniu do samodzielnego, wartościowego i satysfakcjonującego życia w społeczeństwie.